Indwara y’umutima: Uko yandura, ibiyitera, uko ivurwa n’inama zo kwirinda

Umutima ni rumwe mu rugingo rw’ingenzi cyane mu mubiri w’umuntu. Niwo utuma amaraso akwira mu bice byose by’umubiri, atwaye umwuka mwiza (ogisijeni) n’intungamubiri. Iyo umutima ukora neza, niho ubwonko, amagufa, imitsi n’ibindi bice byose bishobora gukora neza. Ariko iyo umutima utangiye gukora nabi, ubuzima bwose burahungabana. Ni yo mpamvu indwara z’umutima zikwiye kwitabwaho cyane, kuko ziri mu zica abantu benshi ku isi no mu Rwanda.

Indwara y’umutima ntabwo iterwa n’agakoko nk’izindi ndwara z’ibyorezo, ahubwo iterwa n’imyitwarire ya buri munsi, imirire n’imibereho rusange. Ibyongera ibyago byo kurwara umutima harimo kurya ibiryo birimo amavuta menshi, isukari nyinshi, kutagira umwanya wo gukora imyitozo ngororamubiri, kunywa itabi n’inzoga nyinshi, kugira umubyibuho ukabije, umuvuduko ukabije w’amaraso n’indwara y’isukari (diabète). Ibi byose bigira uruhare mu kwangiza imitsi itwara amaraso ijya ku mutima, bikayizibira cyangwa bikayigira intege nke, bityo umutima ugatangira gukora nabi.

Indwara y’umutima ishobora kugaragaza ibimenyetso bitandukanye. Hari abatangira bumva baribwa mu gatuza, abandi bagacika intege, bakumva bananiwe, bagahumeka nabi, cyangwa bagira ububabare mu rutugu no mu kuboko kw’ibumoso. Ibi bimenyetso bishobora kuza buhoro buhoro, ariko iyo bititaweho bishobora gutera ikibazo gikomeye cy’ihagarara ry’umutima cyangwa se stroke.

Iyo umuntu afite ibi bimenyetso, ni ingenzi kwihutira kujya kwa muganga. Muganga ashobora gupima umuvuduko w’amaraso, kureba isukari, kureba amavuta mu maraso no gusuzuma imikorere y’umutima hakoreshejwe ibipimo byabugenewe. Bitewe n’uko uburwayi buhagaze, ashobora gutanga imiti igabanya umuvuduko w’amaraso, igabanya isukari cyangwa amavuta, cyangwa se agasaba ibindi bisobanuro birambuye. Hari n’igihe usanga bikomeye ku buryo umuntu akeneye kubagwa kugira ngo imitsi yangiritse isimburwe cyangwa ivurwe.

Ariko mbere y’uko umuntu arwara, hari ibyo ashobora gukora ngo yirinde. Kwirinda indwara y’umutima birashoboka iyo umuntu afashe ingamba. Ni byiza kurya indyo yuzuye irimo imboga, imbuto, ibinyampeke bidaseye, ibiryo bidaturuka ku mavuta menshi, no kunywa amazi ahagije. Gukora imyitozo ngororamubiri byibura iminota 30 buri munsi bifasha umutima gukomeza gukora neza. Kwirinda kunywa itabi n’inzoga ni ingenzi kuko bigira ingaruka mbi ku mutima. Kwipimisha kenshi umuvuduko w’amaraso, isukari n’amavuta mu maraso bifasha kumenya uko ubuzima buhagaze.

Kandi ntitwakwibagirwa akamaro ko kuruhuka no kwirinda guhangayika gukabije. Guhora umuntu afite stress, agahinda n’umunaniro mwinshi bishobora gutuma umutima utera nabi cyangwa ukavunika. Kwita ku mutwe n’amarangamutima ni kimwe mu bifasha umutima gukomeza gukora neza.

Indwara y’umutima iravurwa, ariko iranirindwa. Iyo umuntu yihaye intego yo gufata neza umutima we, aba yihaye amahirwe yo kuramba no kugira ubuzima bwiza. Tuzirikane ko umutima ari wo shingiro ry’ubuzima. Kuwitaho ni uguhitamo kubaho neza, ugakomeza gukorera igihugu n’umuryango wawe. Lazizi News irakangurira buri wese kwita ku buzima bwe, kwihutira kwa muganga igihe cyose wumva impinduka zidasanzwe, no kumenya ko kurinda umutima ari ishingiro ry’ubuzima burambye.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *