Intambara y’u Bufaransa n’u Burusiya yo mu mwaka wa 1812 ni imwe mu zigize amateka akomeye ku isi, yanahinduye icyerekezo cy’imiyoborere y’u Burayi.
Iyi ntambara yatangiye ku itariki ya 24 Kamena 1812, ubwo Napoléon Bonaparte, wari umwami w’u Bufaransa, yafata icyemezo cyo kugaba igitero gikomeye ku Burusiya. Iki cyemezo cyari gishingiye ku kuba Umwami w’u Burusiya, Alexander wa Mbere, yari yanze gukomeza ubufatanye mu isoko ryari rigamije gufunga ubucuruzi n’u Bwongereza. Napoléon, wari umaze kuba intwari mu bihugu byinshi by’i Burayi, yashakaga gukomeza kugumana ububasha no gukosora u Burusiya bwamugaragarije ko butamushyigikiye.
Ku munsi w’itangira ry’iyi ntambara, ingabo zisaga 600,000 z’u Bufaransa, zirimo Abafaransa, Abadage, Abataliyani n’abandi bo mu bihugu byari bifatanyije na Napoléon, zambutse uruzi rwa Neman zinjira ku butaka bw’u Burusiya. Yari intambara yateguwe neza ku ruhande rw’u Bufaransa, Napoléon yizeye gutsinda vuba, agafata Moscow maze akarangiza urugamba atababaye. Nyamara, ibintu byaje kumutungura. Ingabo z’u Burusiya zahisemo kutarwana imbona nkubone, ahubwo zisubira inyuma gahoro gahoro, zisenya imihanda, imirima n’ibiribwa byose, kugira ngo abazigabyeho igitero bazabure aho bikinga n’icyo barya.
Ubushyuhe bwari bwinshi mu mpeshyi, ariko ubwo ingabo za Napoléon zageraga i Moscow mu kwezi kwa cumi, basanze umujyi waratwitswe n’Abarusiya ubwabo. Nta biribwa, nta mazi, nta mazu yo gukoreramo ibirindiro, kandi ubukonje bukabije bwari butangiye kwaduka. Ingabo za Napoléon zatangiye kurwara, gusonza no gupfa ku bwinshi. Byageze aho zikuka umutima n’umutima wa gisirikare wari usanzwe uziranga urashira. Benshi bahisemo kwiyahura, abandi barahunga, abasigaye basubira inyuma ariko bahura n’izindi ngorane kuko Abarusiya batangiye kubagabaho ibitero umusubirizo.
Mu mpera z’iyo ntambara, igitero cyari cyatangiye kiganjemo ingabo 600,000 cyarangiye hasubiye mu Bufaransa ababarirwa mu bihumbi 100 gusa. Iyi ntambara yabaye ishyano rikomeye ku Bufaransa no kuri Napoléon ku giti cye, kuko nyuma yaho ubutegetsi bwe bwatangiye gusenyuka gahoro gahoro kugeza atsinzwe burundu mu 1815. Yabaye isomo rikomeye mu mateka ya gisirikare, igaragaza ko ububasha budashingiye gusa ku ngabo nyinshi, ahubwo bukenera ubufatanye, ubushishozi, n’ubumenyi ku baturage n’ibidukikije. Ibihe by’ubukonje mu Burusiya byagaragaye nk’intwaro ikomeye yarimbuye igice kinini cy’ingabo za Napoléon.
Intambara y’u Bufaransa n’u Burusiya ntisigaye gusa mu mateka nko gutsindwa kw’ingabo ya gisirikare, ahubwo ni isomo ku bayobozi bose: ko ubushake bwo kwigarurira isi bushobora kugusenyera byose, iyo ubuyobozi buhushije icyerekezo cy’ubumuntu n’ubwenge. Iyi tariki ya 24 Kamena ihora izirikanwa ku isi nk’intangiriro y’umubabaro mwinshi ku ngabo zitabarutse, ariko kandi nk’ishuri ry’imitegekere n’ubushishozi buke bwabaye intandaro yo guhirima kw’Ubwami bukomeye.