
Tariki ya 6 Kamena 1944 habaye imwe mu ntambwe zikomeye isi yagize mu rugamba rwo kugarura amahoro, ubwo ingabo z’abafatanyabikorwa (Allies) zateraga ku nkengero z’inyanja ya Normandy mu Bufaransa mu gikorwa cyiswe D-Day. Iyo tariki itazibagirana yanditse amateka nk’umunsi watangije iherezo ry’ubutegetsi bwa gikoloni bwari buyobowe na Adolf Hitler n’ingabo ze za Nazi zari zarigaruriye uduce twinshi tw’u Burayi. Uko igitero cyabaye n’ingaruka cyagize ku mateka y’isi, birerekana ubushishozi, ubwitange n’ubufatanye bwari bugamije amahoro y’abantu benshi.
Muri icyo gikorwa, abasirikare bagera ku 156,000 baturutse mu bihugu bitandukanye bya Allies—barimo Abanyamerika, Abongereza, Abanya-Kanada n’abandi—bambutse inyanja ya Manche baturutse mu Bwongereza, bagwa ku nkengero za Normandy. Bari bafite intego yo kubohora u Bufaransa no gushyira iherezo ku butegetsi bw’Abadage mu Burayi. Ibyo bikorwa byateguwe igihe kinini mu ibanga rikomeye, aho indege n’ubwato byakoreshejwe mu buryo butigeze bubaho mu mateka, bigatuma Abadage badatahura ko igitero gikomeye kirimo gutegurwa kibahitana.

Nubwo igitero cyagenze neza mu buryo bwa gisirikare, cyasize amarira menshi ku mpande zombi. Abasirikare barenga 10,000 barapfuye abandi barakomereka uwo munsi gusa. Aho kurwana kuri buri nkengero y’inyanja, byasabaga ubutwari bukomeye kubera ibitwaro bikomeye byari byatewemo ku butaka n’inkengero. Imisozi y’amabuye, ibisasu bihishe mu butaka, n’imbunda ziremereye z’Abadage, byose byabaye inzitizi zikomeye ku ngabo zari ziteye. Nubwo byari uko, ku mugoroba w’uwo munsi, ingabo za Allies zari zimaze gutsinda igice kinini cya Normandy, bituma intambara yihuta mu rugendo rwo kubohora Paris no gutsinda burundu ingabo za Hitler.
Icyo gikorwa gikomeye cyatangiye kugaragaza isura nshya y’isi, aho igitugu, ubwicanyi n’urwango rwa Hitler byatangiraga kubura imizi. Abanyafurika bari mu ngabo z’Ababiligi na ba nyamuryango b’indi miryango y’Abakoroni, na bo bagize uruhare rugaragara muri uru rugamba, nubwo amateka yabo yagiye ashyirwa ku ruhande. Intsinzi yo ku ya 6 Kamena 1944 si iy’Abanyamerika n’Abongereza gusa, ni iy’abari bashyigikiye uburenganzira bwa muntu ku isi hose. Ni isomo ry’ubufatanye, ubutwari no guharanira ineza rusange.
Uyu munsi, imyaka 81 nyuma ya D-Day, isi iracyafite amasomo akomeye iwukesha. Ubuyobozi bufata abantu nk’ibikoresho by’intambara ntibwigeze buramba. D-Day itwigisha ko igihe abantu bahagurukiye kurwanya ikibi nk’umuntu umwe, ntacyabananira. Kuri twe nk’Abanyarwanda twaciyemo ibihe bikomeye nka Jenoside yakorewe Abatutsi mu 1994, D-Day itwibutsa ko amahoro atazanwa n’imbaraga z’imbunda gusa, ahubwo ashingira ku gukorera hamwe, kubaha ubuzima bw’abandi no kurwanya ivangura mu ngeri zose.
