INZIGO Y’AMATEKA: Amakimbirane hagati ya Isiraheli n’igihugu cyahoze ari ubwami bw’Abaperesi

Mu gihe Isi ikomeje gukurikirana ibibera mu Burasirazuba bwo hagati, amakimbirane akomeye hagati ya Leta ya Isiraheli n’igihugu cya Iran (cyahoze ari ubwami bukomeye bw’Abaperesi) akomeje kuba isoko y’inkeke n’impungenge ku mutekano mpuzamahanga.

Ubwami bw’Abaperesi n’Abisirayeli: Amateka y’inshuti yahindutse abanzi

Mu kinyejana cya 6 mbere ya Yesu, ubwami bw’Abaperesi bwari bukomeye ku isi, buyobowe na Cyurus Mukuru (Cyrus the Great), umwami wari uzwiho ubwenge no kwihanganira imyemerere y’abandi.

Cyrus the Great, ni we mwami w’Abanyaperesi wafashije Abisirayeli bari barajyanywe bunyago i Babuloni kugaruka iwabo i Yerusalemu no kongera kubaka urusengero rwabo.

Ibyo byatumye Abisirayeli bafata Cyurus nk’intumwa y’Imana, ndetse no muri Bibiliya (Ezira 1:1-4) agaragaramo nk’umwami w’agaciro kabonerwa bose. Uwo ni wo mwuka wabayeho hagati y’aba bami bombi: ubumwe, ubwubahane, n’icyizere.

Revolisiyo ya Irani n’ivuka rya Isiraheli

Gusa, amateka yarahindutse. Mu 1948, Isiraheli yabaye igihugu cyigenga, ishingwa mu gace kari gatuwe cyane n’Abarabu b’Abanyapalestina. Ibi byateje intambara z’urudaca hagati ya Isiraheli n’ibihugu by’Abarabu. Muri icyo gihe, Irani yari inshuti ya Isiraheli kugeza mu 1979.

Muri uwo mwaka, habaye Revolisiyo ya Kisilamu muri Irani, ihirika ubutegetsi bwa Shah wari umukunzi wa Amerika na Isiraheli, hashyirwaho ubutegetsi bw’Abayisilamu buyobowe n’ayatollah Khomeini. Uwo ni wo munsi ubucuti bwa kera bwahindutse inzigo ikome ye.

Irani nshya yafashe Isiraheli nk’“igisabo cy’abakoloni” n’“igihugu cyacengewe n’Ubuhinde bw’Uburayi” (Western imperialism), ikanatangira gushyigikira imitwe irwanya Isiraheli nka Hezbollah (mu Libani) na Hamas (mu Ntara ya Gaza).

Ubu ni intambara ya politiki, idini n’ubutegetsi

Isiraheli ibona Irani nk’inkomoko y’ibibazo by’umutekano cyane cyane kubera gahunda yayo ya nikleyeri. Irani nayo, ibona Isiraheli nk’igihugu cyigaruriye ubutaka butari ubwacyo, gitegeka ku ngufu, kandi kigira nabi ku Banyapalestina.

Hari kandi ikijyanye n’idini: Irani ni igihugu gikomeye mu bayisilamu bo mu bwoko bw’Abashiite, mu gihe Isiraheli ari igihugu cya gisirayeli (Judaism), ibi bikaba byarushijeho gukaza umwuka mubi hagati yabo.

Amakimbirane hagati ya Isiraheli na Irani si ay’ejo hashize. Arakomereye, akubiye mu mateka y’imyaka ibihumbi n’ibihumbi, akubiyemo ubucuti bwahindutse ubwanzi, amahoro yahindutse intambara.

Mu gihe amahanga akomeje gusaba impande zombi ko zajya mu nzira y’ibiganiro n’ubwumvikane, isomo ry’amateka ritwibutsa ko n’abari inshuti bashobora kuzacikamo ibice igihe ibitekerezo, imyumvire n’imiyoborere bidahuye.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *